کوهنوردی در زمستان

به اعتقاد بسیاری از دوستداران ورزش، به خصوص آنهایی که فصل زمستان را دوست دارند، کوهنوردی در این فصل بسیار لذت‌بخش است اما لازمه کوهنوردی در زمستان، دقت بیشتر، رعایت نکات ایمنی و همچنین تدارک مناسب است.

اچرا کوهنوردان در برف و سرمای زمستان هم کوهنوردی می‌کنند؟

به باور ما، کوهنوردی در فصل زمستان تمرین کاملی از کوهنوردی است و ‌مهارت و توانایی افراد را حتی برای صعود به کوهستان‌های دوردست افزایش می‌دهد. در این نوع برنامه‌ها باید بدانیم که در هوای سرد زمانی که کفش‌های بزرگ و لباس‌های ضخیم ما را محدود می‌کنند، به خصوص وقتی که کوله‌پشتی سنگینی را حمل می‌کنیم، چگونه باید کوهنوردی کنیم. باید یاد بگیریم چطور با سرعت حرکت کنیم در حالی که زیر پایمان برف‌های نرم قرار دارند. در کوهنوردی زمستانی باید به خود متکی باشیم، بتوانیم خودمان را گرم نگه داریم، مهارت‌های لازم برای شب ماندن در کوهستان را بیاموزیم، سیستم خواب خود را کنترل کنیم، صحیح نفس بکشیم و پیش‌بینی شرایط جوی را آموزش دیده باشیم.

این آموزش‌ها ضروری است؟

بسته به اینکه شما در چه سطحی از فعالیت قرار دارید ممکن است با یک یا چند و یا حتی تمامی خطرات روبه‌رو شوید. بنابراین برای پیشگیری از صدمه دیدن که ممکن است در کوتاه مدت و یا در بلندمدت سبب از کارافتادگی، نقص عضو و یا مرگ شود، باید دوره‌های آموزشی لازم را گذرانده باشید. در غیر این صورت، کوهنوردی در زمستان بسیار خطرناک است.

در کوهنوردی زمستانی چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

به‌طور کلی، استفاده از پوشاک، کفش مناسب، همراه داشتن تغذیه کافی و اصولی، اجتناب از صعود انفرادی و ادامه آن در شرایط جوی نامناسب، اجتناب از عزیمت به مسیرهای ناشناخته و بیراهه، اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها در طول مسیر و زمان صعود، هماهنگی و اعلام برنامه و زمان‌بندی با هیات کوهنوردی استان یا شهرستان و همراه داشتن شماره تماس نیروهای امدادی و انتظامی منطقه از مواردی است که فدراسیون کوهنوردی در روزهای زمستانی به کوهنوردان توصیه می‌کند.

چه لباسی مناسب کوهنوردی در فصل زمستان است؟

همراه داشتن پوشاک گرم و مناسب، یکی از نکات اصلی کوهنوردی در فصل زمستان است. سر و پا دو عضو مهم‌اند که محافظت از آنها ضروری است. حتما باید یک جوراب ضخیم، ترجیحا از نخ‌های طبیعی، بپوشیم چرا که پوشیدن دو جفت جوراب روی هم کار مناسبی نیست زیرا عرق پا دیرتر جذب می‌شود و تاول به وجود می‌آید. علاوه بر جوراب‌های مناسب کوهنوردی زمستانی، باید یک جفت کفش مناسب هم بپوشیم که توانایی مقاومت روی برف و یخ را داشته باشد و لایه شوک‌گیر و عاج کفش بتواند از لیز خوردن ما جلوگیری کند و در عین حال، گرم و سبک باشد. دستکش مناسب و ضدآب و کلاهی را که سر و گوش‌ها را گرم نگه می‌دارد، نباید فراموش کنیم. لباس نیز باید مناسب کوهنوردی در زمستان باشد. صورت و چشم‌ها را باید به وسیله پوشش‌های مخصوص صورت و عینک‌های مخصوص کوهنوردی در زمستان بپوشانیم تا دچار برف‌کوری نشویم.

نوع تغذیه کوهنوردان در فصل زمستان متفاوت است؟

در ورزش کوهنوردی هیچ سفارش استانداردی مبنی بر نوع تغذیه کوهنوردان وجود ندارد و مهم‌ترین اصل، ذایقه فرد در ارتفاع است اما در فصل زمستان باید از غذاهایی استفاده کرد که افت دمای بدن را به حداقل می‌رسانند و انرژی‌زا هستند مانند شیر گرم و عسل. استفاده از آب کافی و فراوان به همراه مولتی‌ویتامین‌ها، خوردن غذاهای مایع و نرم، استفاده از مواد قندی و انرژی‌زا و استفاده از نمک در طول برنامه‌های کوهنوردی که در ایجاد تعادل الکترولیتی بدن نقش به سزایی دارد و از بروز خستگی و کوفتگی مفرط عضلات پیشگیری کند، مصرف انواع سبزی‌ها و میوه‌های تازه و کمپوت شده که از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری کند توصیه می‌شود. در صورت بروز آلکالوز تنفسی در حین صعود که ناشی از تنفس‌های سریع و عمیق است، استفاده از مواد ترش بسیار کمک کننده است. در ارتفاعات نباید از قهوه، الکل و چای سبز استفاده کرد و بهتر است مخلوطی از دو سوم آب و یک سوم از انواع آب میوه را جایگزین آنها کنیم. اما به‌طور کلی با توجه به ارتفاع محیط، انرژی متوسط مورد نیاز یک کوهنورد با وزن ۷۰ کیلوگرم حدود ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلوکالری است که ۶۰ تا ۷۰ درصد این انرژی را باید از کربوهیدرات‌ها، ۲۰ تا ۲۵ درصد آن را از چربی‌ها و ۱۵ تا ۲۰ درصد را نیز از پروتئین‌ها تامین کرد.

آیا کوهنوردی در زمستان نیازمند وسایل و تجهیزات خاصی است؟

برای برف‌کوبی در سطوحی با شیب کمتر از ۲۰ درجه از باتوم اسکی و برای شیب‌های با بیش از ۲۰ تا ۲۵ درجه از کلنگ استفاده می‌شود. در شیب‌های کم و مسطح، حجم برف بسیار زیاد می‌شود و استفاده از باتوم معقول‌تر است ولی در شیب‌های زیاد، کلنگ که وظیفه اصلی آن ترمز در هنگام سر خوردن است، از سقوط جلوگیری می‌کند. در فصل زمستان احتمال سقوط بهمن هم وجود دارد پس حتما لازم است نخ بهمن یا در صورت امکان، زنده‌یاب همراه داشته باشیم. البته نخ بهمن در ایران رواج بیشتری دارد و وسیله موثری است. این وسیله طنابی با قطر حدود ۵ میلی‌متر است که سطح آن درجه‌بندی شده تا بتوان فهمید که بهمن‌ زده در چه فاصله‌ای از امدادگران مدفون شده است. قطب‌نما نیز حتما باید همراهمان باشد. سوت برای پیام دادن به دیگران هنگام مه و برف (سوت‌های موسوم به پیش‌آهنگی که مانند استوانه داخل آن خالی است و یخ نمی‌زند)، پیچ‌های یخ، کرامپون، چکش و یخ‌شکن، چراغ‌قوه، فلاسک مناسب با روکش، پریموس، عینک زمستانی دارای حفاظ دور چشم برای جلوگیری از نفوذ باد و بوران، نیم‌متر طناب، چادرهای ارتفاع و کیسه خواب مناسب زمستان وسایلی هستند که در کوهنوردی زمستانی باید همراهمان باشد.

اگر در کوهستان دچار حادثه شدیم چه کنیم؟

خونسرد باشیم، آموزش لازم را ببینیم و از کوهنوردی انفرادی در فصل زمستان پرهیز کنیم اما توصیه ما این است که حتی‌الامکان در فصل زمستان از رفتن به ارتفاعات زیاد خودداری شود تا شاهد اتفاقات ناگواری نباشیم. اما اگر شما کوهنوردان آموزش هم دیده باشید باید نکات ایمنی را رعایت کنید و هشدارهای سازمان هواشناسی و فدراسیون کوهنوردی را جدی بگیرید.

تجهیزات کوهنوردی در زمستان

به همراه داشتن وسایل زیر در زمستان در کوله‌پشتی هر کوهنوردی الزامی است:

• فلاسک مناسب با روکش: یک نوشیدنی گرم می‌تواند نیرو و انرژی را تا حد زیادی بالا ببرد و مانع سرمازدگی شود.

• قمقمه آب بزرگ: در زمستان بدن کوهنورد بیشتر از تابستان عرق می‌کند و نوشیدن آب کافی روند چرخش خون را بهبود می‌بخشد.

• باتوم، چکش و یخ‌شکن کوهنوردی: این تجهیزات مانع سر خوردن کوهنورد در برف و یخ می‌شود و به راه رفتن او کمک می‌کند.

• طناب: در صورت بروز حادثه بسیار کارساز است.

• غذای کافی و کنسرو اضافه: مدت برنامه کوهنوردی هر چه بیشتر باشد باید غذای بیشتری با خود داشته باشیم.

• کوله‌پشتی مخصوص: تمام وسایل مانند پوشاک اضافی، غذا، کیسه خواب و تجهیزات ایمنی همراه ما در کوله‌پشتی قرار می‌گیرد. پس حمل یک کوله‌پشتی مناسب و استاندارد از ضروریات یک کوهنوردی زمستانی است.

• گرم‌کننده‌های اضطراری: همراه داشتن آترپات و گرم‌کننده‌های اضطراری از بروز سرمازدگی جلوگیری می‌کند.

نکاتی در مورد صعود در زمستان

· کوهنوردی در زمستان کاری جدی است که خطرهایی در بر دارد. بدانید که چه می‌کنید, و بکوشید که خانواده‌ و نزدیکان شما هم از واقعیت‌های کار مورد علاقه‌تان اطلاعاتی داشته باشند. خود را با بیمه‌های مناسب پوشش دهید.

· بدون آن که در کوهنوردی غیر زمستانی مهارت یافته باشید، در زمستان به کوه نروید.

· گاه کوهنوردی در ماههای خارج از فصل رسمی زمستان هم می‌تواند به اندازه‌‌ای و حتی بیشتر از صعود زمستانی دشوار یا خطرناک باشد. فروردین ماه می‌تواند هوای بسیار متغیر و پرخطری داشته باشد، چند نفر از برترین کوهنوردان دماوندپیمای ایران در فروردین جان خود را در راه صعود به قله دماوند از دست داده‌اند: مجید بنی ‌هاشمی، فرامرز فرامرزپور و پسرش مرتضی، و جلال فروزان.

· گروههای کوچک (۶-۵ نفره) ترکیب خوبی برای صعود زمستانی است. در چنین گروهی هم قابلیت تحرک زیاد است، هم امکان امداد در شرایط اضطراری و همچنین به راحتی می‌توان پسماندها را جمع‌آوری و از آلوده‌سازی و تخریب محیط جلوگیری کرد.

· در انتخاب وسایل خوب دقت کنید، لازم نیست جدیدترین کفش و پوشاک موجود در بازار را بخرید. با کوهنوردان با تجربه مشورت کنید و وسایل خود را در برنامه‌های یک روزه زمستانی یا در مسیرهای شناخته شده و مطمئن امتحان کنید و چیزهای اضافه با خود نبرید. بارکشی در شیب‌های پوشیده از برف طاقت ‌فرسا است.

· حدود سه برابر زمانی که صرف یک صعود در تابستان می‌کنید، برای همان صعود در فصل زمستان در نظر بگیرید.

· شیوه‌های مقابله با سرمازدگی و دیگر خطرها را فرابگیرد. اصول جست‌وجو و نجات را در برنامه‌هایی پیش از صعود‌های بزرگ تمرین کنید.

· یاد بگیرید که کارهایی مانند بستن بند کفش، عکاسی، حمایت کردن و هر کار دیگری با وسایل کوهنوری را با دستکش انجام دهید.

· عینک مناسب (ضد UV) و کرم ضدآفتاب را فراموش نکنید.

· جانورانی مانند بزکوهی و میش، در زمستان باردار هستند و در مواردی ممکن است به علت گرسنگی و خستگی توان فرار نداشته باشند. با آنها مهربان باشید و آسوده‌شان بگذارید. حیواناتی مانند خرس هم ممکن است در سوراخ‌ها و غارها در حالت نیمه خواب باشند، به این گونه مکان‌ها نزدیک نشوید.

· از سوزاندن شاخه درختان و بوته‌ها برای گرم کردن خود بپرهیزید.

ابزارهای رایج در کوهنوردی زمستان

•فلاسک مناسب با روکش : یک نوشیدنی گرم می تواند در شرایط بد نیرو و انرژی شما را به حد چشم گیری بالا ببرد (حتی بعضی مواقع مرز بین مرگ و زندگی، یک نوشیدنی گرم است). حتما فلاسک خود را داخل یک کاور فوم عایق و یا حد اقل یک جواب پشمی مناسب قرار دهید . این کار گرمای فلاسک شما را تا مدت زیادتری حفظ می کند. (بسیاری به اشتباه از همراه داشتن آب جوش با این نظر که بعدا آب را جوش می آورند از حمل آن خودداری می نمایند ولی توجه داشته باشید که در بسیاری از مواقع موقعیت مناسبی برای جوش آوردن آب نیست.)

یک وعده اضافه غذای کنسروی : مدت برنامه شما هر چه باشد یک وعده غذا بیشتر با خود به مراه ببرید. وجود یک کنسرو چندان کوله شما را سنگین نمی کند اما اگر لازم شد می تواند انرژی کافی برای فعالیت را به ما بدهد.

•قمقه آب بزرگتر: در زمستان بدن کوهنورد بسیار بیشتر عرق می کند( هر جند این امر خیلی محسوس نیست ! ) اما نوشیدن آب کافی می تواند روند چرخش خون شما را مناسب تر نماید. به یاد داشته باشید که کم آبی می تواند باعث تسهیل یخزدگی اعضا و نیز سرمازدگی عمومی بدن شود.

•دستکش و کلاه اضافه : اگر در طوفان مدت زیادی مجبور بودید از سنگ ها صعود کنید یا تبر یخ در دست داشته باشید کم کم دستکش شما یخ می زند. آن را قبل از اینکه دستانتان سرد شوند با جایگزین خشک تعویض کنید. می توانید دستکش یدکی را داخل لباس خود بگذارید تا با دمای بدن شما گرم شود.

•یک چراغ قوه مناسب : بهمراه داشتن یک چراغ قوه مناسب سبک همواره در تاریکی زود رس زمستان چاره ساز بوده است . قبل از عزیمت به کوه باتری را مورد بازبینی قرار دهید. همراه داشتن باتری اضافی همیشه اطمینان بخش خوبی است

•پریموس و ظرف : فلاسک شما هر چقدر خوب باشد باز ظرفیت محدودی دارد. بهمراه داشتن چراغ گاز مناسب در بیتوته های اجباری می تواند کارساز باشد. اگر از مدل های گازی استفاده می کنید با خود یک یا دو شمع بهمراه ببرید . گاز در سرما یخ می زند و حرارت شمع در زیر آن می توان به توان حرارتی آن کمک کند.

•یک زیر انداز با اندازه مناسب : اگر مجبور به بیتوته شدید یک زیر انداز عایق بخوبی مانع تماس بدن شما با زمین و در نتیجه حفظ دمای بدن شما می شود.

•قطب نما: حتی اگر نقشه مناسب از منطق ای که قصد صعود از آن دارید در دست نباشد در شرایط برف گیجه (whiteout) که مه و طوفان دید شما را به صفر کاهش داده دانستن جهت شمال می تواند راهگشا باشد.

•لباس گرم اضافه: هیچگاه به لباسی که حین صعود به تن دارید اکتفا نکنید. این لباس حین صعود بعلت تعریق بدن نمدار می شود و هنگام استراحت شما را سرد خواهد کرد. بهم همراه داشتن کت پر – نیم کت و یا یک دست بالاپوش پلار مناسب می تواند در زمان ایستادن و استراحت شما را به خوبی گرم کند.

•روکش دستکش: دستکش های پلار و پشمی در هر حال خیس می شوند. یک جفت روکش دستکش می تواند دستکش های زیری شما را مدت بیشتری گرم نگاهدارد.

•یک جفت جورب اضافه : در صورت خیس شدن جوراب ها می تواند شما را گرم کند و همچنین در هنگام بیتوته ( بیواک) اگر شرایط اجازه بدهد تعویض جوراب تا حد زیادی شما را گرم می کند. توجه داشته باشید که از پوشیدن جوراب نخی و پنبه ای (مثل جورابهای شهری یا جورابهای حوله ای) اکیدا پرهیز کنید چرا که نخ (پنبه) رطوبت ناشی از عرق پای شما را در خود نگه می دارد و ظرف چند ساعت در نوک پای خود احساس سرما خواهید کرد. در شرایط بحرانی می تواند یخزدگی انگشتان پای شما را تسهیل نماید.

•عینک مناسب: عینک شما باید مانع از ورود اشعه مضر uv به چشم شما گردد و این موضوع در ارتفاعات بالاتر اهمیت بیشتری پیدا می کند. چراکه میزان اشعه با افزایش ارتفاع بصورت تصعدی زیاد می شود. همچنین عینک زمستانی در کوه باید دارای حفاظ دور چشم برای جلوگیری از نفوذ باد و بوران باشد. در شرایط بسیار سرد و کولاک باید از عینکهایی با لنز دوجداره استفاده کنید تا مانع از یخ زدن آن گردد.

•طناب انفرادی و کارابین : به هر حال کاربرد خاص خود را دارند. و اگر روزی مورد نیاز باشند و در کوله نباشد به ارزش آن پی می بریم !!

•نیمه یخ شکن : بسیاری از معابر کوهستانی ایران بخوصو در روزهای جمعه بعلت تردد بسیار لغزنده است . بهمراه داشتن و استفاده از آن آن بخصوص در صبحدم و غروب می تواند جلوی سر خوردن را بگیرد.

•باتوم راهپیمایی: وسیله سبک و کارا در برف کوبی و همچنین بیمه کننده دراز مدت سلامت زانوهای شما. آنرا هیچگاه از فهرست لوازم خود حذف نکنید. همچنین در حوادث می تواند نقش برانکارد را نیز بازی کند

•سوت : برای پیام دادن به دیگران در هنگام مه و برف گیجه هیچ وسیله ای بهتر از آن اختراع نشده است . توجه کنید سوتی که بهمراه می برید از آن دسته سوت های موسوم به پیش آهنگی باشد که داخل آن مانند استوانه ای تو خالی است. مدل های دیگر سوت در سرما یخ می زند!

قبل از حرکت تمام زیپ ها ، بست ها و سگگک های کوله پشتی – گتر – لباس های بادگیر خود را چک کنید و از صحت عملکرد آن ها مطمئن شوید. (همراه داشتن یک سکگ اضافی برای قسمتهای مهم کوله پشتی -مثل کمر- می تواند شما را از دردسر زیادی نجات دهد)

همچنین بازبینی کفش قبل از صعود و ترمیم آسیب های احتمالی آن خالی از فایده نخواهد بود.

به همراه داشتن ۲۰ تا ۳۰ متر “نیم طناب ” می تواند در مکان ای لازم حمایت مناسب را برای نفرات ضعیف تر مهیا کند. با یک کلنگ و استفاده از کارابین می توان در یک شیب تند نفرات را به سرعت حمایت نمود. ( توجه داشته باشید نقش این حمایت بیشتر جنبه روانی دارد.).

منبع: وبلاگ گروه امداد و نجات کوهستان – انجمن پزشکی کوهستان ایران – دکتر حمید مساعدیان

منبع: ویکی کوه