شیشاپانگما، تنها ۸۰۰۰ متری مستقل در تبت

شیشاپانگما، تنها ۸۰۰۰ متری مستقل در تبت

ـ شیشاپانگما، گوزنتیان

 نام کوه : شیشاپانگما، گوزنتیان

▪ ارتفاع: ۸۰۱۳ متر

▪ موقعیت:  ۲۸،۳۵عرض شمالی | ۸۵،۷۸ طول شرقی

▪ محل قرار گیری:  تبت

▪ بهترین ماههای صعود: آوریل، می و آگوست، سپتامبر

▪ اولین صعود: ۱۹۶۴ میلادی

▪ نزدیکترین فرودگاه بین المللی: کاتماندو، نپال

تیغه هر لحظه نازکتر می شد. جبهه شمالی مملو از برف پودر بود و بسیار خطرناک و صعب العبور نشان می داد. جبهه جنوبی شیب بیشتری داشت و در هاله مخلوطی از سنگ و یخ محو و ناپدید می شد.

الکس مکین تایر

 

شیشاپانگما (Shishapangma) با ۸۰۱۳ متر ارتفاع بعنوان چهاردهمین کوه ۸۰۰۰ متری و تنها ۸۰۰۰ متری مستقل در تبت شناخته می شود، که به طور کامل در داخل خاک کشور چین(در تبت مرکزی) قرار دارد، اما به طرز عجیبی نزدیک ترین ۸۰۰۰ متری به کاتماندو، پایتخت نپال است و تنها ۸۰۰۰ متری است که از این شهر دیده می شود. شیشاپانگما آخرین کوه ۸۰۰۰ متری صعود شده می باشد (بدلیل بسته بودن مرزهای تبت بر روی خارجیها صعود به آن توسط دیگران امکان پذیر نبود) در نهایت در سال ۱۹۶۴ این کوه توسط کوهنوردانی از تبت و چین صعود شد. پس از اشغال تبت توسط چینی ها تلاش شد تا نام "کوسنگ تسان فنگ" بر روی کوه نهاده شود.اما این تلاش شکست خورد و در نهایت همان نام تبتی شیشاپانگما رسمیت یافت.

در زبان تبتی به معنای "قله ای بر فراز دشتهای پوشیده از چمن" می باشد. از نظر بررسی هندیها، سالهای متمادی در زبان سانسکریت به گوزنتیان Gosainthan مشهور بود، که به معنای مکان مقدس می باشد. وجود این نام سانسکریت برای کوهی در تبت کمی عجیب بود. اما اعتقاد بر این بود که نام کوه از کوههای مجاور یا دریاچه ای مقدس برای هندوان که در امتداد مرز نپال واقع شده و امتداد یافته گرفته شده است.

اما شیشاپانگما به مفهوم نوک و کاکل کوهی برفراز چمنزار است، که البته نامی بس شاعرانه است. البته چینی ها معتقدند این نام آب و هوای بد معنا می دهد. پس از اشغال تبت توسط چینی ها تلاش شد تا نام "کوسنگ تسان فنگ" بر روی کوه نهاده شود. اما این تلاش شکست خورد و در نهایت همان نام تبتی شیشاپانگما رسمیت یافت. شیشاپانگما تنها قله ۸۰۰۰ متری مستقل در تبت می باشد.

نخستین صعود شیشاپانگما

شیشاپانگما نخستین بار در ۱۹۲۱ از فاصله حدود ۴۵ کیلومتری توسط هیئت شناسایی انگلستان دیده شد، پس از آن هم مورد توجه تمامی هیئتهایی که برای صعود اورست به بخش جنوبی فلات تبت پای نهادند قرار گرفت.

در ۱۹۴۵ اشنایدر و هارر که از کمپ زندانیان جنگ دوم جهانی گریخته بودند این کوه را نقشه برداری کردند. سپس در ۱۹۴۵ بیل تیلمن انگلیسی تیمی کوچک را در جبهه غربی شیشاپانگما رهبری کرد. در این تیم تنسینگ نورگی که بعدها به همراه هیلاری نخستین صعود اورست را انجام داده بود نیز عضویت داشت. تا سال ۱۹۶۱ این کوه که در منطقه ممنوعه تبت بود تنها از دور توسط تعدادی زمین شناس عکسبرداری شد.

اما در ۱۹۶۱، زمانیکه سایر ۸۰۰۰ متریها فتح شده بودند، چینی ها تیمی را برای شناسایی عازم بخش شمالی کوه کردند. در ۱۹۶۳ تیم شناسایی تا ۷۱۶۰ متری کوه بالا رفت.

یکسال بعد یعنی در ۱۹۶۴ چینی ها با گروهی متشکل از ۲۰۰ نفر شامل کوهنورد، باربر و البته تعدادی دانشمند علاقمند به محیط به منطقه بازگشتند. کوهنوردان این تیم از زمستان قبل در اردو بسر می بردند و نوعی کمپ نظامی از جمله اجازه گرفتن از مافوق و شنا کردن در آب سرد را تحمل نموده بودند.

آنها برای حمل راحتتر بار تا ۵۹۰۰ متر جاده احداث کردند و البته کار خود را با احداث یک سینما در کمپ ۵۹۰۰ کامل کردند.

تیم تا ابتدای تیغه ۳ کمپ برپا کرد. دو کمپ نیز روی تیغه و تا ۷۷۰۰ متر برقرار شد. در ۲ می ۱۰ کوهنورد از جمله وانگ فوزو از اعضای تیم سال ۱۹۶۰ جبهه شمالی اورست که البته کمی بالاتر از کمپ ۲۰ متر روی یخ سقوط کرد توانستند پس از ۴.۵ ساعت به قله برسند. آنها قله را هرمی برفی توصیف کردند که روی تیغه ای شرقی-غربی قرار گرفته. بعدها و با صعودهای بی شمار غربی ها به این کوه، صعود چینی ها همانند ادعای ۱۹۶۰ صعودشان در شب به اورست و قرار دادن نیم تنه مائو روی قله و البته با توجه به نداشتن عکس صعود، با شک روبرو شد. البته آنها عکسهایی داشتند که تنها کوهنوردان به همراه آسمانی آبی در آن مشخص بود. با اینحال شرح صعودشان نشان می داد آنها حداقل تا انتهای تیغه صعود کرده اند. با اینحال امروزه همچنان این صعود بعنوان نخستین صعود شیشاپانگما شناخته می شود. چنگ تیان لیانگ، وانگ فوزو، ویوزونگیو، سوجینگ (سرپرست تیم)، هانگ جان یان که همگی چینی بودند به همراه کوهنوردان تبتی دوج، میما زاکسی، سنم دوج و یونگدن نخستین فاتحان شیشاپانگما بودند.

تاریخچه ای از صعودهای بیادماندنی شیشاپانگما

پس از این صعود ۱۶ سال هیچ کوهنوردی به شیشاپانگما نرفت تا اینکه در ۱۹۸۰ راههای تبت بر روی کوهنوردان بازشد. ژاپنی ها به جبهه شمالی اورست رفتند و یک تیم آلمانی به رهبری گونتر استروم و مانفرد آبلین به شیشا پانگما آمد. در ۷ می میشل داچر، ولفگانگ شافر، گونتر استروم و فریتز زینتل به قله رسیدند. ۵ روز بعد نیز سیگی هوپفر و مانفرد استروم از همین تیم قله را فتح نمودند. در ۱۹۸۱ خانم جونکو تابای ژاپنی به همراه دو باربر چینی قله را صعود کرد تا همانند اورست نخستین زن فاتح شیشاپانگما هم باشد.

یک ماه پس از ژاپنیها راینولد مسنر و فریدل موچلخنر با کمی تغییر در مسیر عادی به قله رسیدند. این پنجمین ۸۰۰۰ متری مسنر بود. تیم آنها قصد داشت از مسیر جدید در جبهه شمالی صعود کند اما فرا رسیدن مونسن موجب شد تا آن دو به سرعت راهی مسیر عادی شده و پس از یک بیتوته در ۶۸۰۰ متر به قله برسند.

در ۱۹۸۲ راجر باکستر، الکس مکینتایر و داگ اسکات با دو شب بیتوته بر روی مسیر جدید جنوب غربی به سبک آلپی قله را صعود کنند.

سال ۱۹۸۳ شیشاپانگما نخستین قربانی خود را گرفت. فریتز لوشینگر اولین فاتح لوتسه در ۱۹۵۴ که کسی که در ۵۹ سالگی دائولاگیری را هم صعود کرده بود، در سن ۶۲ سالگی بر اثر خیز ریوی در شیشاپانگما کشته شد.

تا ۱۹۸۷ صعودهای متعدد دیگری هم از مسیر عادی صورت گرفت، تا اینکه در ۱۸ سپتامبر جرزی کاکوسکا و آرتور هاجرز با صعود مسیر جدید تیغه غربی قله را فتح نمودند. کاکوسکا قسمتی از مسیر بازگشت را با اسکی طی نمود. با این صعود وی توانست بر همه قلل ۸۰۰۰ متری فائق آید و دومین شخصی باشد که پس از مسنر به این مهم دست میابد.

چند روز پس از صعود تیم لهستانی آلن هینکس انگلیسی(سیزدهمین فاتح ۸۰۰۰ متریها در سال۲۰۰۵) به همراه استیو آنتیچ از راهی نو در جبهه شمال غربی به قله رسیدند.

در ۱۹۸۹ تیمی یوگسلاو توانست دو مسیر جدید در جبهه غربی گشایش کند. در فصل پس از مونسن همین سال ارهارد لورتان، ویتک کورتیکا و ژان تیروله توانستند مسیری نو در جبهه جنوبی بازکنند. البته این مسیر در بهار همین سال توسط یوگسلاوها تلاش ناموفی را شاهد بود اما کوهنوردان سوئیسی و لهستانی سرانجام از آن با موفقیت به قله رسیدند. البته آنها تنها تا قله مرکزی بالا رفتند. به همین دلیل لورتان برای ثبت قله اصلی شیشاپانگما در میان صعودهایش چند سال بعد مجددا به این کوه بازگشت.

در ۱۹۹۳ کریستوف ویلیچکی از مسیری نو در سمت راست مسیر ۸۲ انگلیسیها با عبور از یخچالی پر شیب به قله رسید. ویلیچکی همچنین کوهنوردانی را که تا لبه فلات چوآیو بالا می آیند و تنها تا قله مرکزی صعود می کنند را به باد انتقاد گرفت. زیرا قله مرکزی چند متر از قله اصلی کوتاهتر بود و البته تا قله اصلی بیش از ۲ ساعت راه ناهموار باقی بود.

شیشاپانگما

در همین سال ژان کریستوف لافائل بشکل انفرادی قله مرکزی شیشاپانگما را صعود کرد اما بدلیل طوفان نتوانست به قله اصلی برسد. او دو روز بعد مسیری نو را در سمت راست جبهه شمالی صعود کرد و با رفتن به روی تیغه شرقی به قله رسید ولی بازهم کمبود زمان مانع شد تا مسیرش را به قله اصلی ادامه دهد. او برای این تلاش جایزه معتبر کریستال طلایی را از فدراسیون کوهنوردی فرانسه دریافت نمود.

در سال ۹۵ ارهارد لورتان برای صعود قله اصلی به شیشاپانگما بازگشت و توانست به شکل انفرادی دو روزه از کمپ اصلی قله اصلی را صعود نماید.

در ۱۹۹۹ همچنین مرگ الکس لو بهترین کوهنورد آمریکا و دیوید بریجدر بر اثر سقوط بهمن بار دیگر نام شیشاپانگما را بر سر زبانها آورد. کنراد آنکر(کسی که موفق شد پس از ۷۵ سال جسد مالوری را در اورست بیابد) دیگر عضو این گروه بود که از این حادثه جان سالم به در برد.

در پائیز ۲۰۰۴ لافائل مجددا به شیشاپانگما بازگشت و توانست قله اصلی این کوه را از مسیر دشوار اسکاتلندیها (مکینتایر، باکستر و جونز) در جبهه جنوبی در تاریخ ۱۱ دسامبرفتح نماید. وی صعود خود به شیشاپانگما را در ۱۱ نوامبر آغاز و پس از فتح قله در ۱۵ دسامبر به پایان رساند. این نخستین صعود زمستانی شیشاپانگما از نظر نپالیها به شمار می رفت. البته در روز ۱۴ ژانویه سیمون مورو و پیوتر موراوسکی کوهنوردان ایتالیایی توانستند شیشاپانگما را فتح نمایند. در اینکه آیا صعود لافائل زمستانی محسوب می گردد در میان اروپائیها اختلاف نظروجود دارد اما نپالیها ماههای دسامبر، ژانویه و فوریه را ماههای فصل زمستان می دانند. آنها برخلاف اروپائیها صعود لافائل را اولین صعود زمستانی شیشاپانگما به حساب می آورند و باز هم کریستال طلایی به لافائل اهدا شد. در صعود به شیشاپانگما، لافائل ۹۰ درصد مسیر را به شیوه کاملا آلپی طی کرد و تنها از ۳۰۰ متر طناب ثابت استفاده نمود که ۲۰۰ متر آن در ارتفاع ۷۰۰۰ تا ۷۲۰۰ کار گذاشته شد و ۱۰۰ متر هم بر روی شکافهای ژرف یخچال جنوبی شیشاپانگما نصب گردید. مسیر صعود به جبهه جنوبی ۲۲۰۰ متر طول داشته و درجه سختی آن VII ثبت گردیده با شیب یخ ۸۰ درجه و شیب ترکیبی مسیر(سنگ و یخ) ۵۵ درجه بود. وی همچنین در میان ۶ کاندیدای کسب جایزه کلنگ طلایی Pioletd’or برای صعود به شیشاپانگما قرار گرفت اما موفق به کسب آن نشد.

بدون شک امروز شیشاپانگما بعنوان یک ۸۰۰۰ متری محبوب کوهنوردان و گردشگران را به تبت جذب می کند. در نتیجه تیمهای تجاری زیادی نیز به این کوه روی آورده اند و احتمالا این کوه پس از اورست، چوآیو، گاشربروم II محبوبترین و پر صعودترین ۸۰۰۰ متری می باشد.

● نکته

تیم ملی کوهنوردی ایران در بهار ۱۳۷۹ پس از فتح چوآیو به شیشاپانگما رفت و سه عضو این تیم در ۷ خرداد موفق به فتح قله شدند، البته ابهاماتی در این صعود وجود دارد.

عظیم قیچی ساز کوهنورد مشهور ایرانی در بهار 1392 موفق شد بدون استفاده از کپسول اکسیژن موفق به این قله شود.

 

 

منبع: سایت کوهنوردان زرتشتی ایران